Basketbol Kurallar ve TerimleriBasketbol, beşer kişilik takımlar halinde elle ve topla oynanan, yüksekliği 3,05 metre olan pota adı verilen çemberden geçirerek kazanmaya çalışılan takım oyunudur.
Basketbol 5'er kişilik iki takım halinde oynanır. Basketbol elle oynanır ve atılan top yukarıdan çembere girip fileden geçerek aşağıya düşünce sayı olur. Takımların amacı da rakiplerinden daha fazla sayı atmaktır. Bunun için rakiplerini iyi savunup, iyi hücum yapmaları gerekir.
Kapalı ve açık sahalardan oynanabilen basketbol, saha olarak dikdörtgen şeklindedir. Bir basketbol sahasının ideal ve resmi saha boyutu 28 m x 15 m'dir. Oyun alanı bir orta çizgiyle ikiye ayrılır. Bu çizginin tam ortasında, orta yuvarlak denen bir daire çizilidir. Basketbol alanının karşılıklı olarak kısa kenar çizgilerinde birer pota bulunur. Pota, kenar çizgisinden 1,2 metre içeridedir ve 1,8 m x 1,2 m boyutlarındadır ve çoğunlukla panyalarda cam beyazı plastik kullanılır. Pota üzerinde, yerden 3,05 metre yükseklikte çember bulunur. Bir çember 45 cm çapındadır. Oyunun ana malzemesi olan basketbol topunun çevresi 75-78 cm, ağırlığı ise 650 gramdır. Üç sayı çizgisi ise 6.25 metredir.
Kısa Bir Basketbol TarihiOyun ilk defa 1891'de Dr. James A. Naismith tarafından tasarlanmıştır. Oyunun kökünün Mayaların geleneksel bir oyunundan geldiği iddia edilmektedir. İlk kez 1894'de resmi bir maç oynanmıştır. 1936 yılında da Olimpiyatlara basketbolda eklenmiştir.
Türkiye'de ise ilk kez 1906 yılında Robert Kolejinde oynandı. Bu sporda ilk basketbol kulübünü ise 1915 yılında Fenerbahçe kurdu.
Basketbol HakemiHakem, Basketbol müsabakasında resmi kuralların uygulanması ve oyun düzeninin korunmasıyla sorumlu olan kişidir. Oyun süresini, skoru takip eden diğer hakemlerde saha içindeki hakemler gibi bu görevlerle sorumludurlar. Basketbol oyunu hızlı olması ve anlık karar alınmasını gerektirdiği için yönetilmesi zor sporlardan birisi olarak kabul edilmektedir
- Hakemler; baş ve yardımcı hakemden oluşur. Onlara masa görevlileri ve varsa teknik gözlemci yardım eder. Ayrıca Bölgesel Komisyon veya Ulusal Federasyonlar gibi FIBA'nın ilgili kuruluşları bir başhakem ve yardımcısından oluşan 3 hakemli mekaniği uygulama yetkisine sahiptir.
- Masa görevlileri; sayı görevlisi, yardımcı sayı görevlisi, saat görevlisi ve 24 saniye görevlisinden oluşur.
- Bir teknik gözlemci de bulunabilir. Teknik gözlemci sayı ve saat görevlilerinin arasında oturacaktır. Oyun sırasındaki temel görevi masa görevlilerinin çalışmasını izlemek ve oyunun sorunsuz akması için baş ve yardımcı hakemlere yardımcı olmaktır.
- Baş ve yardımcı hakemler, sahada temsil edilen kuruluşlarla hiçbir şekilde bağlantılı olamaz.
- Hakemler, masa görevlileri ve teknik gözlemci, görevlerini bu kurallara göre yerine getireceklerdir. Bu kuralları farklı uygulamak için anlaşma yapamazlar.
- Hakemlerin giysileri; gri gömlek, uzun siyah pantolon, siyah çoraplar ve siyah basketbol ayakkabısından oluşur.
Resmi FIBA karşılaşmalarında masa görevlileri bir örnek giyinecektir.
Basketbol FormalarıFormaların önü ve arkası aynı ve tek renkte olacak. Bu husus şortlar için de aynı şekilde geçerlidir. Oyuncular forma içine tişört giyebilirler. Yalnız bu tişörtlerin forma ile aynı renkte olması gereklidir.
Şortlar altına giyilecek tayt gibi esnek malzemelerin de şortla aynı olması gerekmektedir. Çizgili formalar uygun değildir.
Formaların kol, yaka ve şortların yan ve alt kenarlarına konacak çizgiler ile takımların amblem ve isimleri tabii olarak bu tariflerin dışındadır.
Basketbolda parmak, el, bilek, dirsek ya da önkol koruyucuları, yumuşak kaplamalı olsa bile, deri, plastik, bükülgen (yumuşak) plastik, metal ya da diğer sert maddelerden yapılmış alçı ya da ateller, kesebilecek ya da deriyi aşındırabilecek objeler, başlık, saç aksesuarları ve takılarla maça çıkmaya izin verilmez. Tırnaklar basketbol oyun kuralları çerçevesinde kesilmiş olmalıdır.
BenchOrta çizgiden 5 metre uzaklıktan itibaren yan çizgiye 2 m uzaklığında ve dip çizgiye kadar olan alanı kapsayacaktır. Antrenörler ve yedek oyuncular bu alan içerisinde bulunacaklar ve ancak şu özel şartlarda bu alanın dışına çıkabileceklerdir. Takım sırasında oturan herkese, bu alanı izinsiz terk ettikleri takdirde Teknik Faul verilecektir.
Maç KazanmakMaç bitinceye kadar en çok sayıyı atan takım maçı kazanır. Basketbolda beraberlik yoktur. Eğer maç süresi bitiminde eşitlik varsa uzatma bölümleri oynanır ve bir takım diğerine üstünlük kuruyuncaya kadar bu devam eder.
Basketbolla İlgili Temel ve Önemli Kurallar- Bir basketbol takımı 5'i sahada olmak üzere 12 kişiden oluşur.
- Bir basketbol maçında takımı koç yönetir. Gerektiği zaman mola alır ve oyuncu değiştirir. Takımı maça hazırlar. Kenarda koç dışında yardımcı koç, doktor ve masör olmak üzere 5 kişi daha bulunabilir.
- Bir basketbol maçı 10'ar dakikalık 4 periyottan oluşur. Süre 10.00'dan geriye gelecek şekilde işler. 2. ve 3. periyotların arasında 15 dakikalık devre arası vardır. 4. periyotun sonunda eşitlik varsa 5 dakikalık uzatma oynanır. Bu uzatma periyotunun sonunda da eşitlik olursa tekrardan 5 dakikalık uzatma oynanır. Ta ki bir uzatma periyot sonunda bir takım diğerine üstünlük sağlayıncaya kadar.
- Bir basketbol takımı 24 saniye içerisinde hücum etmek zorundadır. Eğer 24 saniye içerisinde topu çembere atamaz ise top diğer takıma geçer. Burada ana nokta topun çembere değmesidir. Topun panyaya çarpması bir şey ifade etmez. Top çembere değdikten sonra 24 saniye süresi tekrardan başlar.
- Bir basketbol takımı hücum ederken kendi sahasından topu 8 saniye içerisinde çıkarmak zorundadır. Topu 8 saniye içerisinde karşı sahaya geçiremezler ise top kaybı olur.
- Basketbolcu, topu sektirmeye bıraktıktan sonra en fazla 5 saniye daha topu elinde tutabilir. Bu sürede topu arkadaşına veremez yada şut atamaz ise top kaybı olur.
- Bir hücum oyuncusu pota altında 3 saniyeden fazla duramaz. Eğer durursa ve top kendisine gelirse top kaybı olur. (NBA'de bu kural savunma oyuncusu içinde geçerlidir. Eğer oyuncu savunmadayken pota altında 3 saniyeden fazla durursa hakem faul çalar ve diğer takım 1 tane serbest atış kullanır)
- Bir basketbol maçında takımların ilk üç periyotta ve uzatma periyotlarında 2 dakikalık 1 mola hakkı vardır. Son periyotta ise 2'şer dakikalık 2 mola hakkı vardır. Mola için oyunun durması gerekir. (NBA'de hem mola sayısı farklı hem de oyun içerisinde mola alınabiliyor)
- Bir basketbol maçı orta çizgiden yapılan hava atışıyla başlar. İki takımın genellikle en uzun oyuncuları hava atışına çıkar ve topu arkadaşlarına çelmeye çalışır. İlk hücumu yapan taraf maça başlamış sayılır. Maçın diğer periyotlarına ise kimin başlayacağına hava atışı belirler. Hava atışını A takımı kazanırsa, 2. ve 3. periyotlara B takımı başlar. 4. periyota ise yine A takımı başlar. Bu düzenin değişmesi için maç sırasında paylaşamayan top kararı, topun panyaya sıkışması yada hakemlerin bir pozisyona karar verememesi gerekir. Eğer bunlar olursa düzen değişebilir.
- Hakemler durdurmadığı sürece ve oyun süresi bitmediği sürece oyun sürekli devam eder.
- Basketbolda sınırsız oyuncu değişikliği hakkı vardır. Bir kere oyundan çıkan oyuncu oyuna tekrar girebilir.
- Bir basketbolcu topla birlikte, top sürme (dribbling), pas atma (passing), şut atma (shooting) aktivitelerini yapma şansına sahiptir. Bir oyuncu top sürerken, topu eline alarak durdurursa, tekrar top sürme şansına sahip değildir; topu istediği yöne ve kişiye pas ya da şut atmak zorundadır. Topu asla çift elle süremezler, tek elle sürmek zorundadır.
- Maça çıkmayan takım hükmen 20-0 yenik sayılır.
- Basketbolda son saniye şutları meşhurdur. Bu son saniye şutlarında atışın sayılabilmesi için topun oyuncunun elinden 00.00 olmadan çıkması gerekir. Top elden 00.00 olmadan önce çıkarsa atış sayılır ancak çıkmazsa atış isabetli olsa bile sayılmaz.
- Bir basketbolcu yanlışlıkla kendi potasına sayı atarsa bu basket sayılır. Sayıda rakip takımının kaptanına yazılır.
- Üç sayı çizgisi içinden yapılan her başarılı atış iki sayı, üç sayı çizgisi gerisinden yapılan her başarılı atış üç sayı olarak değerlendirilir. Faullerden veya kural ihlallerinden dolayı kazanılan başarılı serbest atışlar bir sayı olarak değerlendirilir.
- Bir takım rakip sahaya geçtikten sonra topu kendi sahasına atamaz eğer atarsa top kaybı olur ve top öbür takıma geçer. Ancak top diğer takımdan bir oyuncaya çarpıp öbür sahaya giderse top kaybı olmaz ve oyun devam eder.
Fauller- Bir basketbol oyuncusunun maç sırasında 4 tane faul yapma hakkı vardır. 5. faulü yaparsa oyundan çıkmak zorunda kalır. Ancak 5. faulü yapan oyuncu diğer maçta cezalı olmaz.
- Bir basketbol takımının ise bir periyotta 4 tane faul yapma hakkı vardır. 5. faulü yaparsa yapılan faul atış halinde olmasa bile faul yapılan takım 2 serbest atış kullanır.
- Basketbolda 6 çeşit faul çeşidi vardır.
Atış halinde olmayan faul: Atış halinde olmayan yada turnike adamına başlamayan oyuncuya yapılan faullerdir. Bu faul yapıldıktan sonra eğer takım 4 faul hakkını doldurmadaysa top kenardan başlar. 4 faulünü doldurduysa faul yapılan oyuncu 2 tane serbest atış kullanır.
Atış halinde yapılan faul: Atış halindeki oyuncuya yapılan fauldür. Oyuncu atış halinde olmasa bile turnike adımına başladıktan sonra faul yapıldıysa bu faulde atış halinde sayılır. Bu faulden sonra faul yapılan oyuncu 2 tane serbest atış kullanır.
Basket faul: Oyuncu atış halindeyken yada turnike adamına başladıktan sonra oyuncuya faul yapılırsa ve oyuncu bu faule rağmen basket atarsa basket faul olur. Basketi atan oyuncu bir de serbest atış kullanır.
Karşılıklı faul: Rakip takımın iki oyuncusunun aynı anda birbirine faul yaparsa, karşılıklı faul olur.
Teknik faul: Oyunu geciktirme, centilmenlik dışı davranışlar, hakeme itiraz, izinsiz oyuna girme gibi nedenlerden verilen fauldür. Çalınan bu faulden sonra diğer takım 2 serbest atış kullanır ve sonrasında topu kenardan sokar. Bir basketbolcu yada koç bir maç sırasında 2 tane teknik faul yerse maçtan atılır. Bir daha oyuna giremez ve diğer maçta ceza alır. ( NBA'de teknik faulden sonra 1 atış kullanılır)
Sportmenlik dışı ve kasti faul: Bir oyuncuya yapılan çok sert veya kasti faullerde çalınır. Kasti faul yapan oyuncu hakem gerek görürse direk oyundan atılabilir. Aynı zamanda son adam da kasti faul çalınır. Kasti faul çalındıktan sonra diğer takım 2 tane serbest atış kullanır sonrasında ise oyuna kenardan başlar.
Serbest Atış KullanmaBir oyuncu serbest atış kullanıyor iken uyulması gereken önemli özelikler vardır.
- Bir kere sportmenlik faul veya teknik faul sonrası kullanılan serbest atışlarda atışı kullanacak oyuncu dışında hiç kimse 3 sayı çizgisinin içerisine giremez.
- Normal faullerde ise oyuncu dışında 3 tane rakipten, 2 tanesi atışı kullanan oyuncunun takımından olmak üzere 5 oyuncu dizilir. Bu 5 maç oyuncu son serbest atıştan sonra ribaunt mücadelesine girebilir.
Resimde gördüğünüz gibi oyuncular bu şekilde dizilir. Ancak ribaunt mücadelesinin önemli bir kuralı var. Top atışı kullanacak oyuncunun elinden çıkmadan bu oyuncuların hiç biri boyalı alana giremez. Eğer girerse ve basket olmaz ise atış tekrarlanır. Bunun dışında atışı kullanan oyuncu ve 3 sayı çizgisinin arkasında geri kalan oyuncularda top çembere değmeden kendi çizgilerini geçemezler geçerlerse atış tekrarlanır.
Atışı kullanan oyuncu topu hakemden aldıktan sonra 25-30 saniye içerisinde atışı kullanmak zorundadır. Ayrıca atışı kullanırken ayağı faul çizgisine basamaz. Kullandıktan sonra da çizginin öbür tarafını düşemez. Eğer bunlardan herhangi birini yaparsa atış geçersiz olur ve top öbür takıma geçer.
Topun Dokunulmazlığı Blok yapmanın en önemli kurallarından biride topun yükselişte olup olmamasıdır. Top düşüşe geçtikten sonra topa yapılan müdahaleler nizami değildir. Top girmeyecek bile olsa inişte olan bir topa yapılan blokta sayı verilir.
- Basketbolda, oyun esnasında; Bir şut atışından veya son ya da tek serbest atışından sonra basketbol topu çembere temas halindeyken, bir oyuncu sepete ya da arkalığa temas ettiğinde ettiğin de topa müdahale durumu oluşur.
- Basketbolda, oyun esnasında; 2 ya da 3 serbest atış durumunda, devamı gelecek bir serbest atıştan sonra, topun hala sepete girme ihtimali varken, bir oyuncu topa, sepete ya da arkalığa temas ettiğinde topa müdahale durumu oluşur.
- Basketbol oyunu esnasında; bir oyuncu çembere alttan uzandığında ve topa temas ettiğinde topa müdahale durumu oluşur..
- Basketbolda, oyun esnasında; savunma oyuncusu, top çemberdeyken, çembere temas ederek topun fileden geçmesini engellediğinde topa müdahale durumu oluşur..
- Basketbol oyunu esnasında; bir oyuncu arkalığı sallayarak ya da çemberi tutarak, topun çembere girmesini engellediğinde ya da çemberden girmesine neden olduğunda bir basketbol hakeminin kararı ile, topa müdahale durumu oluşur..
- Basketbolda, oyun esnasında; bir oyuncu topla oynamak için çemberi tuttuğunda topa müdahale durumu oluşur.
Ve bu topa müdahale durumlarında yapılan atış girip girmemesi önemsenmeden geçerli sayılır. 1 sayılık atış ise 1 sayı, 2 sayılık atış ise 2 sayı, 3 sayılık atış ise 3 sayı verilir.
Bunun dışında;
- Basketbol kurallarına göre top henüz atış halinde olan bir oyuncunun ellerindeyken veya şut atışı sırasında top henüz havadayken bir hakem düdük çalarsa veya şut sırasında top havadayken oyun saati, bir periyodun sonu için sesli işaret verirse, hiçbir oyuncu, hala çemberden girme olasılığı olan topa, çembere temas ettikten sonra temas etmeyecektir.
- Eğer kural ihlali bir hücum oyuncusu tarafından yapılırsa, sayı verilemez ve oyuna top rakip takıma verilecektir.
Topun ÇıkmasıTopun kimden çıktığı da maç sırasında tartışılan önemli noktalardan birisidir. Basketbol maçında oyun çizgilerin içerisinde oynanır çizgilerin dışarına top gittiğinde top çıkmış sayılır. Bu noktada topa son müdahale eden oyuncunun durumu önemlidir.
- Eğer oyuncu ayağı çizgideyken topa müdahale ederse top ondan çıkmış sayılır.
- Oyuncu basketbol topu oyun sahasının dışına çıktığında top daha dışarıda yere değmeden topa müdahale ederse top yine ondan çıkmış sayılır.
- Oyuncu basketbol sahasının içerisinden çizgiye basmadan zıplayıp topu rakibine çarptırması durumunda top rakipten çıkmış olur. Aynı şekilde bunu yapan oyuncu topu takım arkadaşına kazandırırsa oyun devam eder.
Not: Devamı gelecek..
Parkede Fener
